मोबाईलको उपयोग र दुरूपयोग

 

शब्द: सरिता भट्ट (Sarita Bhatta)

स्नातक, आम सञ्चार तथा पत्रकारिता (BA in Journalism, Grahmin College)

ग्रामिण क्याम्पस, नेपालटार

"गाँउ-घर या संसारको जुनै कुनामा भए पनि मोबाइलमा एक कल गरेपछि नजिक भएको अनुभूती हुन्छ । सन्चो-विसन्चौ एकै क्षणमा थाँहा हुन्छ"- धुलिखेलको काठमाण्डौ विश्वविद्यालयमा बायोटेक्नोलोजिमा स्नातक गरिरहेका मुकुन्द भण्डारी यसरी मोबाईप्रति आफ्नो कृज्ञता प्रस्तुत गर्छन् । उनी कैलाली जिल्लाको धनगढीबाट १००० किलोमिटर भन्दापनि पूर्व धुलिखेलमा विद्यार्थी जिवन विताईरहेका छन्, सायद त्यसैले होला घरमा दैनिक एकपटक कुरा भएन भने परिवारजन आत्तिने गरेको मुकुन्द बताउँछन् । अझ मोबाइलमा ईन्टर्नेटको सुविधा भएकोले आफुलाई चाहिएको सूचना सजिलैसंग पाईने वताउँछन् मुकुन्दकै मित्र अमोल आचार्य । आफ्नो नयाँ नोकीयाको ई-सिक्क मोडलको मोबाईल हातमा लिँदै अमोल भन्छन्- "यसमा फेसबुक चलाउँदा साथीहरुबारे धेरै जसो कुरा त थाँहा हुन्छ तर समय वितेको पत्तै हुँदैन् । मैले त फेसबुक एकाउन्ड डिएक्टिभेट पनि गरिदिए पढाई बिग्रेला भन्ने डरले" । अमोल जस्तै कति युवाहरुले त मोबाईलकै कारण आफ्नो साथीहरुको सर्कल प्रगाढ रहेको दावी गर्छन् ।

वर्तमानयुगलाई विज्ञान र प्रविधिको युग पनि भन्ने गरिन्छ । सञ्चारक्षेत्रमा देखिएको आकाशे परिवर्तनमा उक्त प्रविधिको निर्णायक हात छ भन्नुमा कसैको दुईमत नहोला र त्ससमा पनि कम्प्युटर ईन्टर्नेट, मोवाईल, रेडियो र टेलिभिजनको सर्वसुलभ पहुँचले गर्दा समाज र व्यक्तिको जिवनमा यसका जति आकर्षक विशेषताहरु सतहिरुपमा देखिन्छन्, उक्तिकै नकारात्मक प्रभावहरु अमोलजस्ता थुप्रै प्रयोगकर्ताहरु भोगीरहेको हाम्रै समाजमा प्रशस्तै उदाहरणहरु छन् ।

 

ग्रमिण कलेज नेपालटारकी छात्रा श्रीजना अधिकारीलाई मोबाईको सानो आकारले खुबै सघाएको बताउँछिन् –"सानो भएकाले साथमा राख्न एकदम सजिलो छ, मनोरञ्जनको लागी ग्याम र च्याट पनि गरिन्छ तर घुम्दा-हिङ्दा बाटो या गाडीमा हराउने पनि उत्तिकै डर हुन्छ "। उनी थप्छिन् "मोबाइल भएन भने त मलाई छटपट्टि नै हुन्छ जस्तो लाग्छ " । त्यसैले होला श्रीजना जस्तै प्रयोगकर्ताहरु नेपालमा मात्रा ६० लाख नाघिसकेको एक तथ्याङकले देखाउँछ । मोबाईल प्रयोगकर्ताको संख्यामा उल्लेख्य वृद्धिसंगै नेटवर्कको समस्या पनि उत्तिकै बढेको र मोबाईल कम्पनिले आफ्नो ग्राहको मर्मलाई राम्ररी सम्बोधन नगरेको थुप्रै विद्यार्थीहरुको गुनासो छ ।

मोबाईलकै सन्दर्भमा यसका गलत पक्षहरु खोतल्दै ग्रामिण कलेका विनोद अधिकारी भन्छन् – "मोबाईल राम्रो सञ्चार माध्यम त हो तर कक्षामा पढाई भइरहेको बेला रिङगिङ टोन अन गर्ने, च्याट गर्ने, फोन गर्ने र कहिले गित पनि सुन्ने गरेको देख्दा वाक्क लाग्छ ।" उनी थप्छन् – "प्रयोगकर्तामै भर पर्छ " । विनोदको विचारले "चिन्नेलाई श्रिखण्ड नचिन्नेलाई खुर्पाको विड " भन्ने नेपाली उखानलाई सान्दर्भिक बनाउँछ । यस्तै गरी मोबाईल अहिले सबैको अत्यावश्यक साथी भएको स्विकार्छन् उनकै सहपाठी प्रमोद गिरी ।

अविभावकहरुले विद्यार्थी जिवनमा मोबाईलका दुरुपयोग बारे सचेत गराउँदा पनि देखासिकिको भरमा आवश्यकता नै नबुझी मोबाइल किन्ने र परिवारमा आर्थीक भार बढाउने गरेको ग्रामिण कलेजका शिक्षक घनश्याम पुडाशैनी बताउँनुहुन्छ । "उसै त कक्षाम हल्ला गर्न पाए खूसी हुन्छन् त्यहि माथी उनीहरूको गोजीमा मोबाईल भए त के चाहियो र ? कमसेकम कलेज टाईम भरी ४-५ घन्टा मात्र मोबाईल स्विच अफ या साईलेन्ट राख्न सकिन्छ नि"- शिक्षक पुडाशैनी आफ्नो दुखेसो पोख्नुहुन्छ ।

मोबाईलमा रेडियोको सुविधाले ताजा समाचार सुनेर आफूलाई अपडेट गर्नेसकिनेबेला खाली गित मात्र सुनेर मनोरञ्जन लिन नहुने पुडाशेनी जस्तै अरु शिक्षहरुको पनि सल्लाहा छ । यसरी आफन्तसंग नजिक रहनुमा मोबाइले कोसे ढुङगाको भूमिका खेले पनि यसको बेफाईदालाई बुझेर बुद्दीमतापूर्वक उपयोग गरिएन भने एउटा नागरीकलाई चेतनशील समजबाट टाढा बनाउनमा पनि मोबाईल पछि पर्दैन भन्दा अतिशयोक्ति नहोला ।